Co to jest prawo autorskie? Gdzie znajduje zastosowanie?

Zastanawiasz się, czym są prawa autorskie i jak wygląda ich zastosowanie w praktyce? Dlaczego tak ważne jest ich przestrzeganie? Co się dzieje, kiedy zostaną naruszone? Na te oraz inne pytania, odpowiadamy poniżej.

Prawo autorskie – co to?

Prawo autorskie stanowi zbiór norm prawnych, których celem jest zapewnienie ochrony twórczości naukowej, literackiej, publicystycznej i artystycznej. Są to uprawnienia majątkowe oraz osobiste autora do stworzonego przez niego dzieła. Prawa autorskie ważne są dożywotnio, nigdy nie wygasają i nie mogą zostać przeniesione na inną osobę. Z kolei prawa majątkowe są zbywalne oraz dziedziczne i mogą wygasnąć po upływie określonego czasu.

Ogólnie rzecz biorąc, prawo autorskie stanowi część dziedziny prawa dotyczącej własności intelektualnej i stanowi dobro niematerialne. Głównym przedmiotem jest tutaj myśl intelektualna, która przeniesiona na papier lub wygłoszona w inny publiczny sposób, jest chroniona.

Właścicielem praw autorskich może być każdy, od artysty tworzącego piękne obrazy, po gospodynię domową zajmującej się rękodziełem. Natomiast przedmiotem będącym w ten sposób chronionym jest każdy twór, który nie powstał w wyniku wiernego odwzorowania, lecz został od A do Z wymyślony i odpowiednio ukształtowany.

Prawem autorskim mogą zostać objęte następujące twory:

• plastyczne,
• fotograficzne,
• literackie,
• publicystyczne,
• naukowe,
• komputerowe,
• muzyczne,
• sceniczne,
• audiowizualne,
• architektoniczne.

Co grozi za naruszenie praw autorskich?

O naruszeniu praw autorskich mówimy wtedy, kiedy dochodzi do wykorzystania określonego tworu bez uzyskania zgody lub wymaganego zezwolenia np. w postaci licencji, braku stosownej umowy z właścicielem lub przeniesienia praw autorskich. Naruszeniem praw autorskich określane jest każde działanie, które uderza, w osobistą wieź twórcy ze swoim dziełem. Dotyczy to w szczególności ingerencji w treść, formę oraz sposób jego wykorzystania. Tego typu działania mogą skutkować postawieniem osoby dopuszczającej się naruszenia do odpowiedzialności karnej lub cywilnej. Niekiedy zdarzają się sytuacje, kiedy dochodzi do odpowiedzialności dyscyplinarnej, mającej miejsce, wtedy kiedy naruszeniu praw autorskich, dopuszcza się pracownik naukowy.

Przez odpowiedzialność cywilną rozumie się roszczenia twórcy do zaniechania godzącego w jego imię działań. Właścicielowi praw autorskich przysługuje również prawo do roszczenia o przywrócenie stanu poprzedniego, czyli innymi słowy, do usunięcia przez winowajcę skutków jego działań i naruszeń. Przeważnie wygląda to w ten sposób, że osoba uznana za winną naruszenia praw autorskich musi złożyć publiczne oświadczenie, w którym przyznaje się do popełnienia zarzucanego czynu. Właściciel praw autorskich może również domagać się swoistego zadośćuczynienia lub zasądzenia wypłaty określonej sumy pieniężnej.

Odpowiedzialność karna za naruszenie praw autorskich to już znacznie poważniejsza sprawa. Jest to już przestępstwo, za które uznaje się m.in.:

• plagiat,
• przywłaszczenie sobie autorstwa danego dzieła,
• brak informacji o autorze,
• publiczne zniekształcanie utworu,
• uniemożliwianie lub utrudnianie korzystania z danego dzieła,
• rozpowszechnianie utworu niezgodnie z jego przeznaczeniem.

Za powyższe przewinienia grozi kara grzywny lub pozbawienia wolności nawet do 5 lat, w zależności od skali i rozmiarów poczynionych naruszeń.